Verantwoording Dorpsbelangen Platform “Steenmarters Borger-Odoorn”.
Situatie 23 juli 2013
Aanleiding
Het platform is een burger initiatief van een aantal Dorpsbelangen besturen in onze gemeente en is in begin maart 2013 opgericht. Aanleiding was een informatieavond in het de MFA gebouw te Nieuw-Buinen. Wethouder Wil Lunchenboers had, op verzoek van Dorpsbelangen, in diverse kernen van de gemeente bijeenkomsten georganiseerd waar de Hr. Hoekstra het gedrag en leefwijze van de steenmarter heeft uitgelegd; tevens zijn door hem de mogelijkheden aangegeven die zijn bedrijf heeft om bewoners te helpen de steenmarters te verjagen en hun woning beter steenmarterproof te maken.
Delen van Borger-Odoorn hebben reeds vele jaren overlast van de steenmarter en het overgrote deel van de aanwezigen kon dientengevolge nauwelijks het geduld opbrengen om de gegeven voorlichting aan te horen. Kortweg gezegd, zij wilden actie van de gemeente: “ De (betrokken) bewoners lieten overduidelijk blijken niet alleen de overlast van de steenmarters zat te zijn maar ook het niet ingrijpen door de gemeente‘’. De gemeente werd in deze traagheid, onderkenning en desinteresse verweten; een deel van de mensen vond de gemeente verwijtbaar en als zodanig aanspreekbaar zou moeten zijn voor de geleden schade.
Deze opstelling van de bewoners werd nog eens gevoed door de weinige empathie met de situatie die een vertegenwoordiger van de gemeente onbedoeld af en toe liet zien. Met name het feit dat pas eind december 2012 een beleidsplan ‘ Steenmarters ‘ was opgesteld, hetgeen een voorwaarde was om van de provincie überhaupt een ontheffing te kunnen verkrijgen. Toen bleek dat de ontheffing door de provincie leek te verzanden in bureaucratie op ambtelijk niveau, heeft het platform direct contact opgenomen met de politiek verantwoordelijke gedeputeerde Munniksma en mede door zijn toedoen kwam er vaart in die procedure.
Wettelijke status
De steenmarter is een beschermde diersoort. Het heeft zich de laatste jaren dermate in aantal vergroot en verspreid over het hele land, dat zij de beschermde status ons inziens is ontgroeid. Of het structureel verjagen helpt is bovendien zeer de vraag aangezien de wet voorschrijft dat gevangen steenmarters in haar omgeving dienen te worden losgelaten. Het is dus eigenlijk dweilen met de kraan open. Verplaatsen is dus niet toegestaan, laat staan doden.
De gemeente heeft van de provincie begin dit jaar een ontheffing gekregen om te steenmarters te verjagen echter dit mag volgens de wet alleen door een gecertificeerd bedrijf worden uitgevoerd. Speel daarom geen eigen rechter want de boete is gigantisch als je gepakt wordt; zij kan oplopen tot duizenden euro’s.
Doordat de beschermde status ook met een ontheffing onaangetast blijft en slechts verjagen maar geen verplaatsen laat staan doden is toegestaan, verandert de overlastsituatie voor de bewoners in de gebieden waar de steenmarters huishouden, niet of nauwelijks. Dit mede, omdat de gemeente beslist niet wil bijdragen in de kosten van het verjagen van de steenmarters door een gecertificeerd bedrijf, terwijl de bewoners daar juist op zijn aangewezen. De bewoners mogen immers overeenkomstig de van toepassing zijnde wet- regelgeving steenmarters zelf op geen enkele wijze verjagen c.q. vangen. De kosten van dit verjagen zijn dus voor de burger, tamelijk hoog en daarbij is het resultaat ook nog eens ongewis.
Preventie en gevolgen
Zolang de steenmarter niet van de beschermde lijst af is, raadt het platform de bevolking aan de gaten in het huis zoveel mogelijk met pur, gaas of anders dicht te maken. Een steenmarter kan immers door een gaatje van 5 cm. Geliefde schuilplaatsen zijn in spouwmuren, onder dakpannen enz. en die bereiken ze o.a. via schuttingen, regenpijp, dakgoten, struikgewas en klimplanten tegen de muur. Een steenmarter is zelfs in staat direct vertikaal tegen een muur op te lopen.
De overlast in de woning bestaat financieel uit kapotte isolatie, dakplaten e.d., dus veel rommel welke wordt gebruikt voor het bouwen van nesten. De reparatiekosten kunnen afhankelijk van de toegang van de plaats van schade, gemakkelijk oplopen tot zo’n 5000 euro. Niet elke schade is helaas direct zichtbaar; het kan leiden tot een verborgen schade.
De overlast in de woning heeft ook een andere niet minder erge kant en die betreft het welzijn / de gezondheid van betrokkenen als gevolg van stank (urine en kadavers) en lawaai. Ze zijn vooral ’s avonds en ’s nachts in de weer en houden je daardoor uit slaap of maken je wakker. Ook komen onderlinge vechtpartijen voor ter bescherming van het eigen territorium; indringers worden niet geduld. Het lawaai kan ook angstig maken.
Naast huizen, schuurtjes is de ruimte onder de motorkap van een auto een geliefde verblijfplaats; de vernielingen hier zijn aangevreten isolatie, door gevreten kabelbundel voor de besturing van voorzieningen, bougiekabels, luchtslangen, sensorleidingen van bv. ABS systeem enz. Het herstellen van deze schade bedraagt soms zo’n 500 euro.
De praktijk lijkt te bewijzen dat het aanbrengen van een luidspreker die een heel hoge toon uitzendt, de steenmarter uit de buurt van de auto’s houdt. Zo’n toon hoort de mens niet echter de steenmarter heeft er een bloed hekel aan. Deze geluidsbron wordt onder de motorkap geplaatst op een wijze dat het geluid zoveel mogelijk naar onderen wordt gestuurd en is continu in bedrijf doordat deze rechtstreeks is aangesloten op de accu. De prijzen van zo’n apparaatje variëren tussen de 50 en 200 euro. Garanties voor een effectieve werking zijn er niet en er zijn vooralsnog vanuit de praktijk ook geen bewijzen dat de duurdere versies beter zijn dan de goedkopere.
Een andere methode die wordt toegepast is een houten raamwerk voorzien van gaas en deze onder de auto te plaatsen waarbij het gaas net los is van de straat. De ruimte tussen het gaas en de straat zorgt ervoor dat de steenmarter alleen over de ontstane verende ondergrond in het motorcompartiment kan komen en de steenmarter houdt niet van een wiebelend loopvlak.
Uit de contacten van het platform met mensen die zo’n geluidsbron of raamwerk hebben geplaatst zijn tot nu toe alleen positieve geluiden bekend. Al zijn de resultaten dus hoopvol, uiteraard kan het Dorpsbelangen platform “ Steenmarters Borger-Odoorn ‘’ geen garanties geven ten aanzien van succes d.w.z. dat hiermee schade altijd wordt voorkomen. Wat in dit geval in elk geval geldt: Baadt het niet, het schaadt zeker niet !
Activiteiten tot nu toe.
Inventarisatie
Bij de gemeente is inmiddels een meldpunt ingericht voor het melden van overlast en schade. Dit meldpunt is op internet via de volgende link: http://www.borger-odoorn.nl/digitale-balie/pdgids/pdproduct/steenmarters-367/section/formulieren-1495te bereiken. U ziet nu staan “ Melding openbare ruimte “. Klik daarop en u komt op een pagina waar u wordt gevraagd een keuze te maken. Onder de tekst ‘ hoofdcategorie ‘ kiest u met het pijltje rechts het woord ongedierte. Vervolgens kiest u onder de tekst ‘ subcategorie ‘ met het pijltje aan de rechterkant het woord steenmarters. Eenmaal daar aangekomen, kunt u uw schade melden. Vul het naar beste weten in en vergeet niet naast uw naam, adres en woonplaats vooral ook een mailadres of telefoonnummer achter te laten. Dit is nodig om achteraf met u contact op te kunnen nemen. Mocht het u niet lukken of heeft u niet de beschikking over een computer met een internetverbinding, bel dan de gemeente via telefoonnummer140591 (zonder extra 0 of netnummer). Zit u nog met vragen of anders, u mag uiteraard altijd het platform bellen; hiervoor zijn beschikbaar 0599-619692 (Menno Hilverts) en 06- 46362683 (Anne Kwant)
Bij een van de overleggen met de wethouder waren ook twee ambtenaren van de provincie aanwezig; zij hebben m.b.t. de steenmarteroverlast hun positie en onze mogelijkheden verduidelijkt. Veel vragen van het platform konden door hen niet direct worden beantwoord en deze zijn door het platform op schrift gesteld en wachten nog op beantwoording. Afgesproken is verder dat zij als vertegenwoordigers van het ambtelijk provinciaal apparaat op de hoogte zullen worden gehouden middels o.a. de verslagen van onze bijeenkomsten met de gemeente. De overlast / schade meldingen van burgers, o.a. verkregen via oproepen in de lokale gratis huis aan huis bladen, zijn voorlopig geïnventariseerd. Uit de 100 serieuze meldingen die tot en met juni jl. zijn ontvangen, blijkt dat 45% te kampen heeft regelmatige overlast en dat 55% tevens de portemonnee heeft of zal moeten trekken om de schade te verhelpen. De totale directe financiële materiële schade bedraagt ten minste 34000 euro. De schadeposten zijn als volgt verdeeld: woningen (5x) € 18600, auto’s (45x) € 13150 en dieren (5x) € 2250. De meeste meldingen zijn afkomstig uit Nieuw-Buinen (47), gevolgd door Borger (30), Buinen (10), Valthermond (6), 2de Exloërmond (4) en Exloo als minst geplaagde met 3. Deze volgorde kan veranderen omdat het meldpunt in dichtbevolkte streken waarschijnlijk sneller doorklinkt. Inmiddels is al wel bekend geworden dat ook in Kleindijk de steenmarter actief is; vanwege vakantie perikelen is nog geen duidelijkheid over de omvang.
Aanpak mogelijke financiële tegemoetkoming
De wethouder heeft zich bereid verklaard een gesprek aan te willen gaan met de in onze contreien grootste verzekeringsmaatschappij (de Univé) met als doel na te gaan of in hoeverre zij bereid zijn om de kosten / schade geheel of gedeeltelijk voor hun rekening te willen nemen, zonder dat dit bv. ten koste van de ‘ No ‘ claim gaat of dat de eigen risico van kracht is. Het betreft niet alleen vervanging en reparatie van voorzieningen, goederen en dieren maar ook de kosten van verjaging inclusief preventieve maatregelen dienaangaande. Dit zal vermoedelijk een uitermate moeilijk gesprek worden en de verwachtingen op een goede afloop moeten dan ook getemperd worden; het is er een van “ niet geschoten altijd mis ‘’. Langs deze weg spreekt het platform haar erkentelijkheid dan ook uit voor het feit dat zij in dezen haar nek uitsteekt terwijl succes op voorhand lang niet verzekerd is. Bij een positieve uitkomst zal Univé gevraagd worden om via hun overkoepelende brancheorganisatie ook de overige verzekeringsmaatschappijen te benaderen; we zullen zien wat verzekeringsmaatschappijen onder hun maatschappelijke verantwoording verstaan.
Aanpak structurele oplossing
De steenmarter staat dus op de lijst van beschermde diersoorten. De overlast van steenmarters heeft bezien naar zowel welzijn- als gezondheidaspecten alsook in financieel opzicht in de gemeente (maar ook in andere delen van de provincie en het land) een zodanige vorm aangenomen, dat de vraag terecht gesteld mag en zelfs moet worden of dat nog wel terecht is.
Het handhaven van haar huidige status zou zondermeer te billijken zijn wanneer de steenmarter momenteel zeldzaam is of dat de omvang van de populatie zo klein of onevenwichtig zou zijn dat zij in haar voorbestaan daardoor nog steeds bedreigd wordt.
Gezien de overlast is het niet onredelijk te veronderstellen dat van beide geen sprake meer is; recente cijfers over hun voorkomen in Nederland zijn niet te achterhalen. Structureel monitoren door een deskundig onafhankelijk en onpartijdige is ter beheersing dan ook meer dan gewenst.
Het in standhouden van de overlast is echter noch in het belang van de steenmarter noch in die van de natuur (flora en fauna) in het algemeen. Onder de mensen in de gemeente is altijd een groot draagvlak geweest voor behoud van de natuur maar hoe lang nog ? De bevolking stelt zich terecht steeds vaker de vraag: “ Wie is eigenlijk belangrijker de mens of het dier? ”.
Uit de discussies op de speciaal georganiseerde bijeenkomsten maar ook tijdens verjaardagpartijtjes e.d. is het antwoord op die vraag voor betrokkenen helder en dat terwijl velen de natuur goedgezind zijn. Zelfs de mensen die meer dan gemiddeld de natuur in bescherming nemen, vinden dat er een grens is overschreden en uiten dat overleg dringend gewenst is hoe die overlast drastisch te verminderen. Niets doen is geen optie meer omdat dan dreigt dat de bevolking op het platte land voor eigen rechter gaat spelen. Dat laatste moet hoe dan ook worden voorkomen. Het moment waarop dat gaat gebeuren komt wel steeds dichterbij, zolang maatregelen uitblijven die de overlast ook zichtbaar en voelbaar beperken.
In het land zijn veel platforms actief zoals die in Borger-Odoorn. De bemensing van bijna al deze platforms bestaat uit goedwillende vrijwilligers. Toch blijft de aandacht voor de overlast op bestuurlijk- en politiek niveau ver onder de maat. Dat ligt niet aan de individuele vrijwilligers maar aan het feit dat deze platforms onderling niet georganiseerd zijn en veelal zelfs niet van elkaars bestaan op de hoogte. Hierdoor vormen zij op dit moment geen machtsfactor en worden door formele gezaghebbers niet gehoord c.q. (on)bewust genegeerd, dit in tegenstelling tot de natuur- en milieuorganisaties die aangestuurd worden door bezoldigde mensen, beschikken over specialisten en voldoende financiële middelen. Hun invloed is groot!
Het platform onderkende al vrij snel dat wilde zij een wijziging in de status van de steenmarter realiseren en een verbetering in de mogelijkheden van gemeenten / provincie bewerkstelligen om daadkrachtig te kunnen optreden, dan heeft zij hiervoor zeker de steun nodig van natuur- en milieuorganisaties plus de medewerking van organisaties die gebieden in hun beheer hebben.
Het platform heeft daarom telefonisch en in schrift contact gehad opgenomen met o.a. het IVN, Natuur- en Milieufederatie Drenthe, Vereniging Zoogdieren, Wereld Natuur Fonds, Natuurmonumenten en Stichting Het Drentse Landschap.
Deze gesprekken waren leerzaam, informatief en bemoedigend omdat verreweg het overgrote deel de discussie gerechtvaardigd vonden of de steenmarter inmiddels niet de status als beschermde diersoort was ontgroeid.
Leerzaam was bv. dat al hoewel wettelijk ook niet toegestaan, ook niet elke natuurgebied geschikt is om gevangen steenmarters naar toe te verplaatsen doordat de omstandigheden voor het diertje niet voorhanden zijn om aldaar te overleven.
Toch heeft dit niet geleid tot participatie van deze organisaties in het overleg van het platform met de gemeente. De reden is dat deze organisaties niet de beschikking hebben over de mancapaciteit om, hoe graag zij dat ook zouden willen, bij elke gemeente waar overlast is aan te schuiven; daarvoor is het probleem te groot geworden. Wel is o.a. met Natuurmonumenten afgesproken dat het platform hen op de hoogte houdt mochten zich relevante nieuwe ontwikkelingen voordoen.
Informatief was het ook: Er werd in de gesprekken gewezen op het in voorbereiding zijn van het nieuwe faunaplan Drenthe daar het huidige provinciale plan volgend jaar moet worden herzien, en dat dit losstaat van de nieuwe wetgeving op het gebied van flora en fauna. Dat laatste komt volgend jaar in de Tweede Kamer aan de orde. Het platform kreeg het advies om hierbij betrokken te geraken. De ambtenaren van de provincie, bekend uit een eerder overleg die het platform samen had met de wethouder, zijn via een aantal schriftelijke vragen ter zake geprikkeld om hierover na te denken en te reageren.
Om de kans te vergroten dat de steenmarteroverlast ook daadwerkelijk op de agenda komt van de bestuurders van de provincie en niet blijft hangen op het ambtelijk niveau aldaar, zijn recent de Colleges van Burgemeester & Wethouders van de omliggende gemeenten in een brief gevraagd een intergemeentelijke ambtelijke werkgroep “ Steenmarter “ op te richten waarin de colleges afzonderlijk vertegenwoordigt zijn. Dit om enerzijds te voorkomen dat bij een poging de overlast terug te dringen het wiel opnieuw wordt uitgevonden maar vooral ook om power te genereren naar de Provincie en het Rijk voor het slichten van obstakels in de wet- en regelgeving welke hun aanpak van de overlast zodanig belemmeren dat zij erin vastlopen.
Het betreft B&W van AA & Hunze, Coevorden, Emmen, Stadskanaal en uiteraard ook Borger-Odoorn; de wethouder van Borger-Odoorn stond positief tegenover het initiatief. Ook de gemeenteraden zijn van de inhoud van deze brief via hun griffier op de hoogte gebracht. Alleen van de verantwoordelijke wethouder van AA & Hunze, Hr. Wassing, is een reactie ontvangen; vooralsnog was hij nog niet overtuigd van de noodzaak van de door het platform beoogde brede aanpak; het platform overweegt een gesprek.
In het laatste eigen overleg is afgesproken gedeputeerde Hr. Munniksma uit te nodigen voor een gesprek, te houden op het gemeentehuis van Borger-Odoorn te Exloo of op het provinciehuis van Drenthe. Het doel zal tweeërlei zijn d.w.z. hem de problematiek schilderen en te kijken of en hoe/ waar hij welke mogelijkheden ziet om de overlast in te dammen. Misschien ziet hij voordelen in overleg van Drenthe met de provincies Friesland, Groningen en Overijssel; deze zouden op hun beurt weer met de hen omliggende provincies een gesprek kunnen aangaan enz. In elk geval zal het platform hem dat voorstellen. De uitnodiging aan Hr. Munniksma zal binnenkort de deur uitgaan.
Betrokkenheid van ook de gemeenteraden bij het nieuwe provinciale fauna beleidsplan is zo wie zo gewenst; de overlast van de steenmarter staat namelijk voor veel meer. Denk maar eens aan de overlast van de roek in onze gemeente; het heeft de gemeenschap ondertussen al zo’n slordige € 100.000 gekost. De overlast is door het verplaatsen van een aantal volken weliswaar verminderd echter nog steeds niet definitief uit de wereld. De roek blijkt niet echt te sturen.
In de (nabije) toekomst is overlast van de vos, wolf en grote rendieren bij ongewijzigd beleid niet uit te sluiten. Het is dus zaak zeer goed na te denken over het concept van dat nieuwe beleidsplan gezien de consequenties hiervan en het niet als een hamerstuk te laten passeren.
Het schijnt dat de steenmarters op het oude sportveld in Nieuw-Buinen door het lawaai als gevolg van het onderzoek naar de grondverontreiniging door de toenmalige glasfabriek, dat die aldaar weliswaar zijn verdwenen echter nu zijn er meer meldingen aan het Noorderdiep. Wellicht is er dus slechts sprake van een (tijdelijke) verhuizing. De gemeente beslist in overleg, na de zomervakantie over een definitieve aanpak.
Tot slot, het platform is geen politiek orgaan, toch is het heel wel denkbaar dat in het verloop van dit jaar contact zal worden gezocht met de diverse fracties van de Tweede Kamer.
