Inleiding.
Voor de kwaliteit van de leefbaarheid in en vitaliteit van onze kernen en dorpen is net als op het platteland elders, de aanwezigheid van voorzieningen zoals school, dorpshuis, winkel, postkantoor, bank, zwembad, woningen enz. belangrijk voor hun leefbaarheid en vitaliteit.
Deze aspecten zijn als het ware voorwaardelijk en de impact op termijn van een mogelijk verdwijnen van een voorziening is allicht groter naar mate er reeds sprake is van een krimp situatie daar dit elkaar ook nog eens versterkt.
Uiteraard valt niet te ontkennen dat naast ‘stenen’ ook de inwoners zelf voor een niet onbelangrijk deel mede bepalend zijn voor de leefbaarheid. Het is immers niet alleen van belang dat de woningen goed zijn en de openbare ruimte aantrekkelijk, maar ook dat de mensen elkaar in voldoende mate (kunnen leren) kennen. Herkenbaarheid, vertrouwen, onderlinge hulp en de believing van veiligheid hangen nauw met elkaar samen.
De gemeente heeft al jaren een beleid dat gericht is op verbetering van de leefbaarheid en vitaliteit waarvan de praktische uitvoering (prioriteit en fasering) is vastgelegd in Dorp Ontwikkel Programma’s.
De laatste tijd echter, staat de leefbaarheid in een aantal gebieden van onze gemeente nogal onder druk als gevolg van (dreigende) sluiting van voorzieningen.
In diverse media is veel aandacht geweest voor sluitingen. Dat heeft in de dorpen veel beroering gebracht met reacties naar de plaatselijke pers en de politiek. In zijn algemeenheid zijn deze protesten ook terecht; een voorziening minder in een kleine dorp heeft zonder twijfel impact.
De voorzieningen die nu in het geding zijn betreffen:
Buurtsuper ‘Spar’ in Nieuw-Buinen en ‘Trefmarkt’ in Valthe
‘Rabo’ vestiging in Odoorn en Valthermond.
Toelichting
Sluiting buurtsupers
Veel bewoners willen nog lang en prettig blijven wonen in hun dorpen. Het winkelen kan voor met name de ouderen en mensen met een beperking een groot probleem worden. Zij worden voor de dagelijkse boodschappen, postzaken en het pinnen van geld afhankelijk van familie en kennissen terwijl mensen juist zelf zolang mogelijk de regie willen houden over hun dagelijkse bezigheden en daar houden de boodschappen natuurlijk bij. Elkaar ontmoeten en even een praatje maken zal minder mogelijk en in sommige gevallen niet meer mogelijk zijn. Vereenzaming ligt voor hen op de loer. De leefbaarheid (in de wijk) en niet te vergeten de zelfredzaamheid neemt af.
Nieuw-Buinen
De klanten van de Spar zijn geschokt, verdrietig en onzeker over hoe het verder gaat. Ook voor de franchiser Egbert Tingen komt de noodzaak tot sluiting hard aan: “ Wij hadden zo’n mooie band opgebouwd met het dorp en het dorp met ons, dat het erg zwaar valt om afscheid van elkaar te moeten nemen . Er was echter geen andere optie. Een verschil van mening met de Spar directie over een investeringscompensatie dwong mij om de stekker uit de winkel te trekken; juridische stappen tegen de Spar worden overwogen “. De buurtsuper is tijdelijk (tot eind van het jaar) nog open en staat in de etalage; in die tussentijd wordt gezocht naar een overname kandidaat. Wordt die niet gevonden dan sluit de winkel defenitief.
De bewoners vragen zich hardop af of de SPAR directie niet laat liggen haar maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Niet onbelangrijk is daarbij het volgende gegeven:
In 2011 is op initiatief van Spar Holding B.V. een onderzoek gehouden naar het maatschappelijk belang van een buurtwinkel voor de leefbaarheid van buurt, wijk of dorp.
Het onderzoek heeft een aantal inzichten opgeleverd over de bijdrage van de buurtsuper aan sociaal maatschappelijke aspecten in de buurt. De Spar heeft toen o.a. vastgesteld dat er een positieve relatie is tussen de aanwezigheid van een buurtwinkel en de sociale cohesie, het woongenot en het onderlinge contact van bewoners in de buurt.
In oktober 2013 hebben minister Blok van Binnenlsandse Zaken en de algemeen directeur van de SPAR Holding een intentieverklaring ondertekent m.b.t. samenwerking aangaande de leefbaarheid in krimp- en antipeergebieden, inhoudende:
v Het ministerie van Binnenlandse Zaken (directie Woon- en leefomgeving) stimuleert en ondersteunt lokale partijen om, daar waar de leefbaarheid in het gedrang komt, de leefomgeving op innovatieve en economische wijze te versterken. Het Ministerie van BZK faciliteert provincies en regio’s om te anticiperen op de transitie van bevolkingsgroei naar bevolkingsdaling.
v De Spar Holding B.V. zal zich in de krimp- en anticipeergebieden inspannen om met haar assortiment- en diensten aanbod de zelfredzaamheid van buurtbewoners te ondersteunen. Daarnaast zal Spar zich inzetten om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen met stageplekken, werkervaringsplaatsen en werkgelegenheid.
Valthe
De speciale buurtsuper de Trefmarkt zou in een behoefte voorzien. Drie jaar geleden is in samenwerking met Promens Care ingezet op kleinschalige service met producten van uitstekende kwaliteit én door kansen te bieden aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Zij krijgen op maat gesneden leer- werktrajecten of zinvolle dagbesteding in een normale werkomgeving aangeboden en nemen daardoor actief deel aan de samenleving. Dorpsbewoners kunnen voor hun dagelijkse boodschappen gewoon om de hoek terecht. Het dorp zou een impuls krijgen was de verwachting, temeer daar elders in het land een dergelijke formule veel enthousiame ontwikkelde bij de inwoners daarom een succes is.
Promens Care is een AWBZ en WMO gefinancierde zorgorganisatie in Noord-Nederland voor kinderen en volwassenen met een verstandelijke en/of een psychiatrische en of psychosociale beperking.
De +- 14 medewerkers in de winkel hebben een ‘indicatie’, wat betekent dat ze een uitkering uit de AWBZ of de Wajong ontvangen. Ook hun begeleiders worden via het zorgkantoor betaald uit de AWBZ. Geld wat vroeger naar de dagopvang ging, wordt gebruikt om mensen werk te geven en de buurtsuper draaiende te houden.
Ondanks deze gesubsidieerde arbeidsplaatsen heeft de winkel vanaf het begin met verlies geleden. De winkel blijkt gezien de karren vol boodschappen waarmeen de bewoners zich aan de kassa melden wel in een behoefte te voorzien echter de winkel bleek niet in staat groot in te kopen zoals de grote supers dan wel kunnen. Om de verliezen te beperken zouden de prijzen nog meer moeten worden verhoogd en die zijn nu al 10% hoger dan in Emmen.
Voor Promens Care werd het ondernemingsrisico te groot en sluit daarom de winkel per 1 april aanstaande. Voor de inwoners van Valthe die slecht ter been zijn en waar de boodschappen nog thuis bezorgd worden, wordt dit mogelijk een problem; zij moeten weer iemand vinden die voor taxi wil spelen. En op afhankelijkheid zit niemand te wachten en al helemaal niet met het vooruitzicht dat van een ieder verwacht wordt langer thuis te blijven wonen. Een vergeten boodschapje …
Het sluiten van RABO banken
Het sluiten van RABO banken in Odoorn en Valthermond leidt tot veel maatschappelijke onrust. Het houdt de mensen op straat bezig en inwoners maken zich zorgen. De bank garandeert dat alle dorpen een geldautomaat behouden door o.a. deze te verplaatsen naar een plaatselijke winkel of openbare ruimte echter daardoor kan ’s avonds niet en in hetweekend slechts beperkt gepind worden.
· Mensen die minder mobiel zijn worden weer meer afhankelijk van hun network en kunnen in de problemen komen.
· Winkeliers moeten wellicht extra kosten maken voor uitgifte van contant geld en beveiliging. Om hun winkels verantwoord commercieel rendabel te laten draaien, ziet de locale middenstand ziet vervolgens genoodzaakt deze extra kosten door te berekenen aan haar klanten en dat ondanks de wetenschap dat hun concuurentie positive t.o.v. grote winkelketens daardoor verder ondermijnd wordt.
De toegang tot contant geld is voor de PvdA een basisvoorziening die de RABO bank zelf moet waarborgen en waarvan zij de kosten niet mag afwentelen op de samenleving, zou wellicht zelfs een wettelijke steliing moeten zijn.
De mensen denken ook vooruit: Wat gebeurt er met een geldautomaat in een van de weinige winkels, indien de winkel niet meer levensvatbaar is of de eigenaar stopt omdat deze bv. geen opvolger heeft ?
In elk geval zou het niet zo moeten zijn dat de RABO bank dan een financiele bijdrage vraagt aan de gemeente voor de instandhouding van de pin automaat. Dat is de wereld op zijn kop zetten en dient dan ook reeds nu voorkomen worden. Het zou ook goed zijn afspraken te maken met RABO over een straal waarbinnen iedere burger ook in de toekomst toegang moet hebben tot een pinautomaat.
DAAR WAAR IEDEREEN WIL, VALLEN BEPERKINGEN WEG
Samenwerking tussen zorginstellingen, gemeenten, woningcorporaties, speciaal onderwijs en kleine ondernemers kan de sleutel zijn om nieuwe initiatieven voor een buurtshopper van de grond te krijgen.
Zorginstellingenkunnen hun cliënten in een buurtsuper aan een zinvolle dagbestedingplaats helpen.
Gemeentenhebben aan een buurtshopper een partner voor AWBZ- en WMO- en WWB gerelateerde diensten. Niet alleen voor dagbestedingsplaatsen aan mensen met een beperking, ook mensen met een uitkering vinden via een leerwerkplek de weg terug naar de arbeidsmarkt. Elke uitkeringsgerechtigde die uitstroomt, levert de gemeente een substantiële besparing op plus dat een lokale super een manier is, om de leefbaarheid te verbeteren c.q. te waarborgen.
Woningcorporatieszijn ook gebaat bij een supermarkt in een kleine kern. Een buurtsuper betekent een impuls voor het plaatselijke voorzieningenniveau en verkleind de kans op leegstand van hun woningvoorraad.
Ouders van schoolgaande kinderen met een beperking maken en die het special onderwijs volgen , maken zich veelal zorgen over wat er in de toekomst allemaal op hen afkomt. De buurtshopper kan deze kinderen een stageplek aanbieden. Zo kunnen zij in een beschermde omgeving alvast kennismaken met de supermarktwereld en in geval van wederzijdse tevredenheid later bij de buurtsuper aan de slag gaan.
Kleine ondernemers van lokale producten van ambachtelijke kwaliteit helpen de buurtshopper aan een image te beschikken over breed assortiment, en de buurtshopper steunt op zijn beurt de locale economie
