Wenselijkheid van Geriatrie in de eerste lijnszorg.
Geriatrie komt van het Griekse geron, dat “oudere” betekent, en iatros, dat “arts” betekent.
De inwoners van ons land worden steeds ouder door betere voeding, leefwijze, voortschrijding van de medische wetenschap en de technieken om die kennis te kunnen vertalen naar de praktijk van alle dag.
Het ouder worden van de bevolking heeft echter ook een keerzijde.
Met het toenemen van de leeftijd krijgt de mens helaas te maken met een toenemend aantal aandoeningen en beperkingen die op zich en in combinatie steeds complexer worden.
Het risico op vermenging van klachten is bij ouderen dan ook groot en compliceert zowel de diagnostiek als de behandeling ervan.
Vaak gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problemen.
Verlies aan vitaliteit, achteruitgang van de eigen gezondheid, bedreiging van de autonomie, de angst voor afhankelijkheid, het actueel worden van zingevingvragen en het dichterbij komen van de dood spelen een niet te onderschatten rol.
Eenzaamheid en sociaal isolement, aantasting van het zelfbeeld van afnemende zelfredzaamheid en grote afhankelijkheid van anderen kunnen het gevolg zijn waardoor de perspectieven op een zinvolle levensfase beperkt worden. De zorgvrager mist in toenemende mate de regie over het eigen leven en kan steeds moeilijker beslissingen nemen.
Verder leeft bij het overgrote deel van de bevolking de wens oud te worden in hun eigen omgeving d.w.z. de opname in een instelling zo lang als mogelijk uit te stellen; de oude ‘bejaardentehuizen’ hebben min of meer afgedaan. Een punt van steeds grotere zorg is daarbij is ook of de draagkracht van de mantelzorgers niet overschreden wordt. Ook niet onbelangrijk, de zorg moet betaalbaar blijven. Dit stelt hoge eisen aan het adequaat functioneren van alle hulpverleners in het veld.
De gebruikelijke werkwijze in de huisartspraktijk is gericht op de afhandeling van één klacht per spreekuurcontact op vraag van de patiënt. Ook is de behandeling en genezing door het merendeel van de huisartsen gericht op enkelvoudige en acute ziekten. Huisartsen weten bijna alles van 1 onderdeel van het menselijk lichaam. Dat is niet afdoende voor de zorgvraag van (kwetsbare) ouderen. In die situaties verliest deze specialistische expertise van de huidsarts al snel aan functionaliteit.
Bij ouderen (de groep vanaf 60 a 65 jaar) is immers vaak sprake van multimorbiteit en dat in toenemende mate van het ouder worden. Multimorbiteit is het tegelijkertijd optreden van meerdere lichamelijke aandoeningen en / of psychische stoornissen. Extra problematisch is dat zij elkaar ook nog beïnvloeden. Symptomen als geheugen problemen , verwardheid, problemen met lopen en vallen, verkeerd gebruik van medicijnen, somberheid al of niet in combinatie, komen regelmatig voor. Deze groep wordt niet zelden gekenmerkt door of omgeven te zijn met een veelheid aan zorgverleners of met te weinig zorgverleners omdat een deel van die groep zorgmijnend is.
Hoe dan ook, de aard van diverse aandoeningen en de hoeveelheid zorgverleners vraagt juist bij deze groep patiënten om kennis van en samenhang in de problemen bij het ouder worden. Zowel het totaal beeld van de patiënt als dat van diens omgeving ontbreekt nu veelal, hetgeen niet alleen nadelig is voor de patiënt en diens mantelzorgers maar zeker mag ook niet vergeten worden dat dit onnodige hoge en vermijdbare kosten met zich meebrengt als gevolg van onjuiste interventies.
In de medische wereld is de kennis en kunde om in die tekorten te voorzien aanwezig en wel in het bijzonder bij specialist ouderen geneeskunde (SOG); nu nog voornamelijk werkzaam in de 2de lijnszorg.
Op een aantal plaatsen (o.a. Velp, Gelderland en Dongen, Noord Brabant) zijn reeds gedurende geruime tijd experimenten gaande waarbij de SOG functie onderdeel uitmaakt van de huisartsenpraktijk. Meerdere evaluaties van hun inbreng blijken zorginhoudelijk zeer effectief.
Het ondersteunen van de huisarts(en) bij het verlenen voor zorg aan ouderen gebeurt in Dongen via een speciaal spreekuur en in Velp via een multidisciplinaire overlegorgaan waarin alle 1ste lijndisciplines (o.a. ergotherapeut, fysiotherapeut, ouderenadviseur, thuiszorg) zijn vertegenwoordigd.
In beide voorbeelden is de SOG de coördinator waarbij niet de ultieme behandeling van alle afzonderlijke ziekten en problemen het uitgangspunt vormt maar wat het meest belangrijk is voor het welbevinden van de oudere. De draagkracht van de mantelzorgers krijgt om voornoemde dan ook bijzondere aandacht, en wordt daar waar nodig door bv. voorlichting versterkt.
De uitkomst van de bemoeienis van de SOG is een voor alle betrokkenen transparante zorgplan welke door de SOG voortdurend in de gaten wordt gehouden. Door op elk moment de juiste zorg, behandeling en ondersteuning te geven worden crisissituaties voorkomen.
De gezamenlijke activiteiten moeten leiden tot een betere kwaliteit van leven voor de oudere (kwetsbare) patiënten. Daartoe is het van belang dat de zelfredzaamheid van de patiënt zo veel mogelijk hersteld of verbeterd wordt en de dreiging van een blijvende hulpbehoevendheid afgewend wordt. Het beoogde effect is dat de patiënt hierdoor in staat is om langer in de eigen woonsituatie te verblijven, op een voor hem acceptabele manier.
Het is moeilijk een leeftijdsgrens aan te geven van af waar patiënten in aanmerking komen voor geriatrie in de 1ste lijnszorg. De kalenderleeftijd komt lang niet altijd overeen met de biologische leeftijd. Er zijn hoogbejaarde zeer actieve mensen die een volwaardig leven hebben en daartegenover staan mensen die op relatief jonge leeftijd, door ziekte of een ongeluk, afhankelijk zijn van anderen. Het hanteren van een leeftijdsgrens gebaseerd op de kalenderleeftijd is dan ook arbitrair.
De vestiging van de 1ste lijndisciplines in één gezondheidscentrum is een pre voor het optimaal kunnen functioneren van de specialist ouderengeneeskunde. De nabijheid, zichtbaarheid, korte lijnen en wandelgangcontacten zullen dan meer positief bijdragen aan het onderling vertrouwen, afstemming en consultatie.
Tot slot:
Er zijn nog veel zaken m.b.t. het integreren van de specialist ouderen geneeskunde in de 1ste lijnszorg te regelen bv. t.a.v. financiële -, juridische- en privacy aspecten.
Het gaat echter in eerste om de meerwaarde van de specialist ouderengeneeskunde, de voorgaande zaken zijn op te lossen als de wil er is !
Bovendien, de vergrijzing slaat in Drenthe, zeker op het platte land en in het bijzonder in haar krimpgebieden, harder toe dan in de meeste provincies van ons land.
Daarom moet de provincie Drenthe en zeker de PVDA er een punt van maken de specialist oudergeneeskunde structureel een onderdeel te laten worden en zijn van de 1ste lijnszorg. Waarom juist de PVDA ? Omdat uit onderzoek van het CBS (Centraal Bureau van de Statistiek) blijkt dat mensen uit de lagere inkomensgroepen – die tot de potentiële achterban behoren en het natuurlijke gedachtegoed zijn van de PVDA – minder gezond blijken te zijn en daardoor eerder aan hun einde komen. Met de inzet van de SOG zal de kwaliteit van het leven in elk geval verlengd worden!
