HET LEVEREN VAN EEN TEGENPRESTATIE IN DE WWB.
Reeds geruime tijd is er een erosie te constateren in de wettelijke beschermingspositie van de uitkeringsgerechtigde ten voordele van meer vrijheid van lokale autoriteiten t.a.v. de bevoegdheden m.b.t. activering en sancties en in het strikt toepassen daarvan.
In de samenleving neemt de tolerantie af en stijgt de roep om sancties terwijl er te weinig aandacht is voor de onderzoeksresultaten m.b.t. reden fraude (onopzettelijk, niet begrijpen regels, bureaucratie) om deze proactief preventief voor de uitkeringsgerechtigden aan te wenden.
Met het activeren van mensen door sociale diensten om weer aan de slag te gaan, is niets mis. Dit mag echter niet ontaarden in een meedogenloos nastreven van maatregelen ontleend aan een activeringsbeleid, gezien het risico dat het tegenovergestelde effect van wat beoogd wordt te bereiken doordat wie achterblijft, is veroordeeld tot de permanente onderklasse.
Veelal wordt werk gevonden in laag betaalde baantjes of problemen worden niet opgelost maar voor zich uitgeschoven en een deel verdwijnt uit het systeem in de anonimiteit. Verhoging van het aantal drugsverslaafden, daklozen en kleinschalige wetsovertreders neemt toe; een repressieve systeem is niet alleen sociaal te veroordelen maar kost op termijn de overheid ook nog eens enorme investeringen om te herstellen wat is ontspoord.
Het dreigen door een sociale dienst met boete c.q. drastisch korten of het langdurig opschorten van een uitkering wanneer niet direct gevolg wordt gegeven aan voorgesteld werk omdat het in de ogen van de medewerkers passend zou zijn, is onjuist. Honger(snood) als beleidsinstrument om overheidsdoelen te bewerkstelligen is strijdig met sociaaleconomische grondbeginselen zoals recht op een behoorlijk levensstandaard en sociale zekerheid. Niemand verdient het om arm te zijn. Juist dat verplicht een overheid tot het creëren van een welzijnssysteem die gericht op de behoefte van de massa ter voorkoming van armoede, en daarin past het bedreigen van individuen in hun levensonderhoud uiteraard niet. Sociale zekerheid is immers veel breder dan alleen het afdekken van risico’s als werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en ouderdom; het heeft ook te maken met fundamentele rechten als onderwijs, huisvesting en gezondheidszorg.
Naast het recht op ‘’ passend werk en sociale zekerheid ‘’ bestaat trouwens ook nog het recht op “ vrijheid van beroep ‘’ en verbod op “ slavernij en dwangarbeid “. Dit houdt in dat het een uitkeringsgerechtigde is toegestaan qua werkgelegenheid te kiezen tussen de vrije markt en de overheid, dat werkzaamheden onder de noodzaak van druk niet geoorloofd zijn en sancties niet in strijd mogen zijn met de toegang tot genoemde rechten.
Het recht op werk en met name het recht op vrijheid van beroep maar ook het verbod op slavernij en dwang arbeid zoals opgenomen in verschillende internationale mensenrechten verdragen, zouden een belangrijke rol behoren te spelen bij het toetsen van de wettigheid bij “ te werkstelling “ praktijken.
Als dwangarbeid geldt arbeid dat onder dreiging van een financiële aderlating wordt uitgevoerd en ingaat tegen de wil van betrokkene d.w.z. dat betrokkene zich voor dat werk niet vrijwillig heeft aangeboden.
Jurisprudentie is echter nog steeds voornamelijk gebaseerd op de onderliggende aanname dat niemand is gedwongen gebruik te maken van een sociale uitkering. Het referentie punt voor de beoordeling van de “ te werkstelling ‘ zou echter moeten zijn of vrijheidsrechten worden geschonden en het recht op sociale zekerheid voor iedereen, en niet het toepassen van de vrijheid op een uitkering.
Bezien vanuit de steeds grotere gemeentelijke vrijheid als gevolg van decentralisatie van rijkstaken in het algemeen en in het bijzonder die welke voortvloeien uit nieuwe wetgeving zoals bv. de voorgenomen Participatie Wet, is het zeer gewenst dat er landelijk een set relevante minimum voorwaarden wordt opgesteld waaraan een rechtbank / de rechter de beperking van de rechten moet kunnen toetsen en er daardoor jurisprudentie ontstaat die zorgt voor een kader van criteria ter beoordeling van de geldigheid van de verplichtingen voor de uitkeringsgerechtigde(n).
In deze set zouden voor het toetsen van die wettigheid de navolgende normen aangaande aard- en duur van het werk en zwaarte sancties, dan ook een belangrijke plaats behoren te hebben, zoals:
1.Aard
Overheid / vrije markt
Passend in de zin van lichamelijke – en geest
Bevorderlijk voor persoonlijke ontwikkeling en verbetering kansen op reguliere arbeidsmarkt
2.Duur:
Niet permanent karakter
Max. termijn niets gevonden dan taak beëindigen en betrokkene toestaan te kiezen voor vrijwilligerswerk , beschutte arbeid
3. Sancties
Bij weigering taak alleen straffen door tijdelijk opschorten of gedeeltelijke korting; max. van beide vaststellen.
Ik zou er dan ook voor willen pleiten dat belangenbehartigers zoals vakbonden en politieke partijen ter linker zijde een actievere houding aannemen met betrekking tot de focus op de bescherming van de rechten van de mens voor het herstellen c.q. bewaken van de balans tussen recht op werk en de plicht om te werken.
In het verleden (februari 2011) heb ik in het kader van de toenmalige WWNV een lijst met randvoorwaarden opgesteld t.b.v. de LCR die m.i. ook nu nog steeds goed te gebruiken zou zijn door de vertegenwoordigers van belangenbehartigers in gemeentelijke cliëntenraden (WWB-WMO) met de bedoeling een voorstel aan het College van B&W en Gemeenteraad voor te bereiden om, daar waar nodig, de rechtspositie van mensen die afhankelijk zijn van een uitkering en reïntegratie naar werk te beschermen tegen overijverig handelen en willekeur. Het opnemen van deze randvoorwaarden in een formeel vastgesteld protocol kan daarbij echt helpen; in elk geval geeft het aanleiding tot veel discussie binnen de gemeente en niet zelden verbetert alleen al dit veelal de positie van de uitkeringsgerechtigden.
