PvdA Congres 13 februari 2016, actuele motie Afd. Borger-Odoorn aangehouden
Motie: “Stop verborgen toekomstige pensioenarmoede als gevolg van werkloosheid”.
Tijdens de betrokkenheid in het verleden bij sluitingen van Philipsbedrijven in Nederland als OR lid, was mij al vrij snel duidelijk dat er voor alle werknemers in de toekomst grote problemen zouden kunnen ontstaan omdat het geld van de Stichting FVP waarmee het pensioen (dat zij via de laatste werkgever hadden opgebouwd) als je aan de voorwaarden voldeed ook tijdens werkloosheid kon worden voortgezet, dreigde op te drogen. Vanaf ca. Y2006 heb ik binnen FNV Bondgenoten er actief voor gepleit tijdig te voorzien in een alternatief en dat ook omdat de kans op tijdelijke werkloosheid steeds groter werd als gevolg van de toename van het aantal tijdelijke contracten via flexbaantjes. Na een aantal keren uitgesteld te zijn, werd per 1 januari 2011 de instroom van werklozen in de FVP-bijdrageregeling definitief beëindigd, het geld was op. Sinds 1999 tot 2011 hebben meer dan 1 miljoen mensen een eventueel pensioengat tijdens werkloosheid kunnen verkleinen door gebruik te maken van de FVP-bijdrage. Uit deze cijfers mag duidelijk zijn dat de toenmalige Stichting in een maatschappelijke behoefte voorzag.
Nu een werkloze werknemer geen gebruik meer kan maken van het FVP, moet er op een andere wijze voor de opbouw van zijn oudedagsvoorziening worden gezorgd.
Dit is financieel voor hem/ haar gezien uiteraard vaak onmogelijk daar bij een lager inkomen de vaste kosten gewoon doorlopen en deze toch betaald moeten worden. Het maken van schulden daarvoor is natuurlijk geen optie.
Door de pensioenbreuk zullen deze mensen dus nog een keer financieel gestraft worden wanneer zij de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt doordat zij met een veel lager pensioen worden geconfronteerd als waar zij op gerekend hadden; immers de mensen weten vaak niet eens of staan er niet bij stil dat hun pensioen niet meer wordt opgebouwd tijdens hun werkloosheid c.q. als ze dat al wel weten kunnen ze niet overzien wat dat t.z.t. voor hen betekent. De mate waarin dat gebeurt is vanzelfsprekend afhankelijk van hun werkloosheidsperiode.
Een jaar werkloos zijn (aaneengesloten of als een optelling van een aantal periodes) betekent dat er ca. 2% niet is opgebouwd en dit percentage moet gedurende 40 dienstjaren worden opgebouwd om op de pensioengerechtigde leeftijd jaarlijks 70% van je gemiddeld verdiend loon uitgekeerd te kunnen krijgen.
Voor de maatschappij betekent het dat met name in tijden van een laag economische bedrijvigheid er op termijn steeds een vijver van armlastigen wordt gecreëerd waarvan de kosten omdat deze dan te compenseren aanzienlijk hoger zullen zijn in vergelijking met de kosten als reeds nu collectief en structureel aan een financiële voorziening zou worden gewerkt immers niet ingelegde geld heeft niet kunnen renderen via beleggingen om nog maar te zwijgen van de kosten welke sociale uitsluiting met zich meebrengt als gevolg van een t.z.t. te laag inkomen (AOW + klein aanvullend pensioen).
Recente onderzoeken bevestigen steeds weer dat oudere werknemers heel moeilijk weer aan de slag komen; niet zelden rollen zij na hun max. wettelijke WW-periode, welke door het huidige kabinet ook nog eens is verkort, in de WWB en in de WWB vindt ook nog eens geen pensioenopbouw plaats.
Het pensioen zoals wij die in Nederland kennen, bestaat op de uitkeringsgerechtigde leeftijd uit 3 pijlers: De Algemene Ouderdomswet (AOW), Pensioenopbouw via de werkgever en individuele aanvullende voorzieningen.
Het mag ook duidelijk zijn dat het pensioen van de mensen in de lagere-inkomensgroepen (meestal tevens de lager opgeleiden) hoofdzakelijk of alleen zal bestaan uit de eerste twee van de bovengenoemde pijlers.
De letterlijke betekenis van het woord pijler is een belangrijke stevig dragende geïsoleerde element. Het hoeft m.i. dan ook geen betoog dat wanneer één van deze pijlers wordt aangetast dat dit een negatieve invloed heeft op het geheel, en zeker in de situatie waar één van de pijlers veelal al niet beschikbaar is.
Het is dan ook nog steeds van groot belang voor werknemers dat de pensioenopbouw tijdens werkloosheid wordt voortgezet aangezien zeker de lagere-inkomensgroepen, veelal zijn dat tevens de lager opgeleiden, niet in staat zullen zijn de pensioenopbouw tijdens hun periode in de WW maar ook later niet, het buiten hun schuld ontstane gat alsnog voor eigen rekening voort te zetten.
Afhankelijk van het moment waarop het werkloos zijn plaatsvindt en de tijdsduur van werkloos zijn, is het nadelig effect op de uiteindelijke pensioenuitkering groter. Hoe dan ook, voorkomen moet worden dat op termijn een grote groep mensen armen ontstaat en het mag toch ook duidelijk zijn dat het hier niet alleen grote gevolgen voor de individuen betreft, maar zeker ook voor de maatschappij als geheel. Investeren nu, is m.i. dan ook besparen later.
Tot nu toe hebben de sociaal partners (werkgevers en werknemers) zich te weinig legen laten liggen aan het regelen van de pensioenopbouw tijdens werkloosheid. Dit konden zij doen omdat voor veel van de werkende werknemers het pensioen wordt ervaren als ‘een ver van mijn bed show ‘, zij en niet de gepensioneerden wordt gevraagd hun goedkeuring te geven aan een cao-onderhandelingsresultaat, zij veelal onwetend zijn over het bestaan van het niet opbouwen en de gevolgen ervan, er bij de werkenden geen daadwerkelijke solidariteit bestaat met de uitkeringsgerechten (die stopt bij hun portemonnee) c.q. leiderschap in deze bij de vakbonden helaas ontbreekt leiders van de vakbond en niet onbelangrijk: De gepensioneerden geen echte vuist kunnen maken door het ontberen van een adequaat pressiemiddel.
Om voornoemde redenen heb ik namens de PvdA afdeling Borger-Odoorn op de Politieke Ledenraad van 8 mei 2014 voor het eerst een motie ingestuurd waarin de PvdA Tweede Kamerfractie werd gevraagd een oproep te doen aan de sociale partners om een uit de beschikbare loonruimte een fonds te organiseren met een faciliterende en stimulerende rol van de overheid; de sociale partners gaan immers over onze pensioenen.
Het Partijbestuur heeft ter plaatse destijds de volgende toezeggingen gedaan en welke tot stand waren gekomen met, na en in overleg tussen Martijn van Dam, Jetta Klijnsma en Roos Vermeij:
- De gevolgen van het niet opbouwen van het pensioen tijdens werkloosheid nu in kaart te brengen,
- Het feit dat de pensioenopbouw tijdens werkloosheid niet worden opgebouwd, breed wordt gecommuniceerd naar de bevolking om onwetendheid dienaangaande te voorkomen,
- Op basis van de uitkomsten van het onderzoek, scenario’s te verkennen die toekomstige armoede als gevolg van onvoldoende pensioenopbouw door werkloosheid voorkomen.
Bijna 2 jaar later bleek er door de Tweede Kamerfractie nog steeds, althans naar mijn waarneming, weinig van de toezeggingen te zijn ingelost en mede omdat sindsdien het aantal mensen dat ooit zal worden geconfronteerd met de gevolgen van het niet opbouwen van de pensioenopbouw tijdens werkloosheid, niet echt significant is opgenomen wordt het dat feit alleen maar actueler om te worden opgelost. Het aantal werklozen is immers qua omvang nog steeds buitengewoon groot en te groot.
Op het recent gehouden PvdA Congres in de Rijtuigenloods te Amersfoort kon een vergelijkbare actuele motie dan ook niet uitblijven, en dat is dan ook op 8 februari gebeurd.
Zie voor de details de link aan het einde van dit schrijven.
Het schriftelijke preadvies van het Partijbestuur was ‘afwijzen’ met als motivering:
De fractie herkent zich niet in de kritiek dat er bar weinig is gedaan op het thema van gemiste pensioensopbouw door werkeloosheid.
- Dit thema is het afgelopen jaar wel degelijk geagendeerd en besproken.
- Daar is de brief van de staatssecretaris over de opbouw van pensioen tijdens de WW uit voortgekomen (Kamerstuknummer: 32043-258). Hierin is ook duidelijk uitgelegd wat er gedaan wordt om aan mensen te melden wat er gebeurt met de pensioenopbouw in de WW.
- Het oprichten van een FVP-fonds is niet wenselijk. Dit komt onder andere omdat een FVP-fonds er alleen was voor mensen die ouder waren dan 40 jaar. Dit werkt leeftijdsdiscriminatie in de hand.
- Nederland kent relatief weinig armoede vergeleken met het Buitenland.
Dat neemt niet weg dat het onze taak is om armoede die er is, te bestrijden. De focus ligt daarbij wat meer op gezinnen en kinderen in armoede.
Feit is dat de groep gepensioneerden nou juist de groep is die het minst te maken krijgt met armoede. Omdat iedereen vanaf de pensioengerechtigde leeftijd AOW krijgt, voorkomt dat armoede bij oude mensen. En met succes; in Nederland is de armoede onder ouderen extreem laag vergeleken met het buitenland.
Aangezien de argumenten wellicht sterk lijken voor een niet ingewijde maar dat in wezen niet zijn, was ik extra gemotiveerd om een tegenreactie te geven en heb ik ’s middags dan ook gebruik gemaakt van het spreekrecht. Aangezien het mogen spreken hooguit een paar minuten bedraagt, heb ik mij noodgedwongen moeten beperken en ervoor gekozen mij te focussen op een belangrijk punt uit de Van Waarden discussie, het nakomen van gemaakte afspraken. Om te bewijzen dat deze niet zijn ingelost, heb ik juist de brief (d.d. 5 juni 2015) van onze staatssecretaris Jetta Klijnsma aan de Tweede Kamer, en waarnaar het Partijbestuur uitdrukkelijk refereert, gebruikt. Uiteraard kon ik niet nalaten mijn toespraak tot de congresgangers te beginnen de pensioenopbouw te plaatsen in de financiële situatie waar gepensioneerden reeds langere tijd mee geconfronteerd worden.
De geïmproviseerde tekst van de speech (uit bandopname opgetekend) luidde als volgt:
k Wil het met jullie even hebben over de actuele motie 10 die gaat over de gevolgen van niet-opbouw van de pensioen tijdens werkloosheid.
Nu het bijna een vanzelfsprekend is dat er eigenlijk niet wordt geïndexeerd en dat het bijna normaal zou kunnen worden dat gekort wordt, dan is het bijna van de zotte dat mensen die werkloos zijn dat daarvan de pensioen niet meer opgebouwd wordt.
Niet opbouwen gedurende 1 jaar, dit betekent misschien wel een verlies van 2%.
Dan wil ik nu verder ingaan op de argumenten waarom het Partijbestuur heeft gemeend de motie te moeten afwijzen.
Er wordt daarbij gewezen naar een brief van Jetta Klijnsma. Er wordt door PB gesteld dat reeds heel veel aandacht is geschonken aan de pensioenopbouw tijdens werkloosheid maar laat ik even herinneren aan wat is beloofd op de Politieke Ledenraad van mei 2014 en is afgesproken met Jetta Klijnsma, Roos Vermeij en Martijn van Dam. Er zou een onderzoek worden ingesteld naar de gevolgen van het niet opbouwen van de pensioenopbouw, en vervolgens zouden op basis van dat onderzoek, scenario’s ontwikkeld worden om te kijken hoe in de toekomst de nadelen daarvan voorkomen kunnen worden. Beide is nooit gebeurd!
Dan wordt gezegd dat er voldoende informatie naar de werknemers is gebracht zodat nu kunnen weten dat het pensioen niet wordt opgebouwd. In die brief wordt echter slechts een opsomming gegeven van wat pensioenuitvoerders zouden moeten doen en wat de rol daarin van het UWV is.
Eén van de moties op dit congres luidde dat het PB/ de Fractie ééns een keer zou moeten meelopen met een werkloze (in werkelijkheid betreft het de reguliere motie nr. 25 “Ontmoet een werkloze “). Als ze dat ééns zouden doen, dan zouden ze weten dat het grootste deel van de werkloze werknemers niet op de hoogte is van de niet-opbouw van hun pensioen.
Wat ik dan ook zou willen bepleiten dat er een onderzoek wordt gestart naar de onwetendheid bij de (werkloze) werknemers in deze en uiteraard ook dat alsnog gestand wordt gegeven aan de punten die zijn afgesproken op de Politieke Ledenraad van mei 2014.
Daarna komt de PvdA afgevaardigde Anja van Zandvoort (afd. Zoetemeer) aan het woord; zij verdedigt haar actuele motie nummer 32 welke in praktische zin qua tekst een kopie is van die van Borger-Odoorn echter met een uitbreiding naar de situatie waarin zich de meeste ZZP ‘ers zich noodgedwongen veelal ook bevinden.
Namens het PB gaf Tweede Kamerlid Attje Kuiken het onderstaande commentaar/ advies op beide moties:
Tweetal ‘vragen’ die eigenlijk over hetzelfde gaan, namelijk de pensioenen.
En ik zou eigenlijk aan de indieners van deze moties willen vragen om ze aan te houden of in te trekken, onder de belofte dat we natuurlijk met elkaar in gesprek gaan over: Hoe we de pensioenen kunnen verbeteren d.w.z. hoe we ervoor kunnen zorgen dat de koopkracht van ouderen kunnen verbeteren en ook hoe we de discussie over het hele pensioenstelsel met elkaar moeten aangaan.
Nu is het simpel afgewezen vanwege specifieke maatregelen en voorstellen die erin staan, en daarmee zouden we voorbijgaan aan de diep voelende gevoelens die eronder liggen. Roos Vermeij zit in de zaal, onze pensioenwoordvoerder, knikt ook. Dus ik wil jullie vragen houdt deze moties aan zodat we met elkaar deze discussie aangaan, hoe we dat op een andere manier beter kunnen doen.
Naar mijn overtuiging was ‘aanhouden’ voor dit moment het maximaal haalbare en heb daarmee ingestemd.
Direct daarna heeft Roos in het bijzijn van Mariette Hamer mij voorgesteld komende week een telefonisch gesprek te hebben. Inmiddels is dat i.v.m. de vele afspraken c.q. te houden plenaire debatten in die week en een ingeplande vakantie van Roos daarna, verschoven naar de week 29 februari t/m 4 maart.
Niet onopgemerkt mag blijven dat Jetta in de hierboven genoemde brief heeft vastgesteld dat en ik citeer: “In de meeste pensioenregelingen de deelneming eindigt tegelijkertijd met het einde van het dienstverband. De deelnemer wordt dan een gewezen deelnemer. In enkele pensioenregelingen loopt de pensioenopbouw echter op kosten van de werkgever gedeeltelijk door. De deelneming eindigt in dat geval niet”.
Tot slot dank aan de PvdA afdelingen, die de motie vooraf op de website hadden ondersteund: Blaricum/Laren/Eemnes, Bergen/Gennep/Mook, Leiderdorp, Appingedam, Den Bosch, Elburg, Ouderen Netwerk (LAO), Krimpen aan den IJssel, Zuidplas, Ridderkerk, Stadskanaal, Menterwolde, Nuenen, De Wolden, Etten-Leur, Amsterdam West, Rotterdam, Alphen aan den Rijn, Brussel/België
